​

Teknolojinin gelişimi ve iklim krizi etkileri, şehri oluşturan bileşenlerin, özelikle nüfusun yoğun olarak yaşadığı şehirlerde iyi yönetilmesi gereksinimini ortaya çıkardı. Altyapı çalışmalarından Mekansal Bilgi Sistemlerine (GIS), IoT verilerinden İHA’lar ile elde edilecek verilerin entegrasyonuna dek gerek fiziksel gerekse siber güvenlik çalışmalarıyla tüm bu büyük verinin optimum bir şekilde yönetilebilmesi önemini arttırıyor. Büyük veri ile uğraşan “Akıllı Şehir” projeleri, haliyle büyük bütçeler içerdiği için hibe-fon almaya yönelik projelendirme çalışmalarına yöneliyor.

Perakendecilik sektörü son dönemde elektronik ticaretin gelişmesinden en çok etkilenen sektörlerin başında gelmektedir. Elektronik ticaret kanalları, en basit gıda ürününden, otomobile kadar her sektörü etkiler hale gelmiştir. Bu şartlar altında perakendecilik sektörünün kendini yenilemesini vazgeçilmez hale gelmiştir. Bu dönüşüm sektördeki firmaların rekabetçi olmaya devam edebilmek için gerek kurum içi girişimcilik gerekse de açık inovasyon faaliyetlerine yönelmesine sebep olmuştur.

İnovasyonun sadece şirket içerisinde yapılması gerektiği, aksi takdirde şirket sırlarının ifşa olacağı yaklaşımı 20. Yüzyılın sonlarına doğru terkedilmeye başlamıştır. İnovasyon çalışmalarını şirket dışına da taşıyarak farklı paydaşların yardımını alan şirketler bu alanda büyük başarılara imza atmışlardır. Ülkemizde de şirketlerin bu önemli “ilk” adımı atabilmeleri için yönetim kademelerine yönelik bilinçlendirilme ve farkındalık çalışmaları yürütmeleri büyük önem taşımaktadır.

Dijital teknolojilerin gelişimi taşıt araçlarını giderek daha sofistike hale getiriyor. Bir otomobilin üzerinde bulunan tüm yeni teknolojilerin tek bir elden, tek bir Ar-Ge departmanı tarafından üretilmesini imkansız hale getiriyor. Bu aşamada otomotiv firmalarının farklı açık inovasyon çözümlerine başvurmalarının ve startuplar ile işbirliği yapmalarının önemi ortaya çıkıyor.

Kurumsal şirketlerde verilen mentorluk hizmetini, diğer mentorluk hizmetlerinden ayıran en önemli unsur proje sonuçlarının ilgili şirketin inovasyon stratejileri ile uyumlu olması yönündeki beklentidir. Bu özel durumda mentorun hem proje ekibine karşı hem de inovasyon programını yürüten şirketin üst yönetimine karşı ikili bir sorumluluğu söz konusudur. Mentor tarafından farklı beklentilerin kurum içi girişimcilerin motivasyonunu ortadan kaldırmayacak şekilde yönetilebilmesi önem taşımaktadır.

Teknolojik ve ekonomik gelişme global enerji talebini süratle artırmaktadır. Küresel ısınma ise günümüzde enerji sektörü üzerinde var olan en önemli baskı unsurunu oluşturmaktadır. Bu alanda giderek artan toplumsal bilinçlenme, temiz enerjiler konusunda yürürlüğe giren yerel ve uluslararası düzenlemeler enerji sektörünün geleceğini planlamak için yeni stratejileri gündeme getirmesine sebep olmuştur. Günümüzde enerji üretebilmek kadar bunu sürdürülebilir bir şekilde yapabilmek önem kazanmıştır.

İnovasyon projeleri sonucunda ortaya çıkan marka, endüstriyel tasarım, yazılım, patent ve internet alan adlarının koruma altına alınması önem taşımaktadır. Bu alanda gerekli önlemlerin zamanında alınmaması projenin kazanımlarını ve harcanan tüm emek ve kaynakların boşa gitmesi riskini ortaya çıkarmaktadır. Önlemler, hem hak sahiplerinin haklarının güvence altına alınması, hem de üçüncü kişilerin haklarının ihlal edilmemesi şeklinde iki boyutlu bir yaklaşım gerektirmektedir.

Belirli bir sektörde faaliyet gösteren startupları bir araya getiren hızlandırma programları, hem programı organize eden şirketin kendi sektöründeki inovasyonlara daha süratli bir şekilde uyum sağlamasını hem de kendisine yeni teknoloji tedarikçileri bulması açısından önem taşımaktadır. Ülkemizde bankacılık sektöründe yaygın olan bu açık inovasyon uygulaması çerçevesinde startuplara yönelik olarak kurulmuş çok sayıda kuluçka ve hızlandırma merkezi bulunmaktadır.

Fuarlar belirli bir sektördeki aktörleri bir araya getiren yeni ticari ilişkilerin yaratılmasına vesile olan önemli işbirliği platformlarıdır. Ülkemizde startuplar ile işbirliği yapma konusundaki farkındalık seviyesinin düşük olması, çoğu şirketin önemli iş fırsatlarını kaçırmasına sebep olmaktadır. Günümüzde, yeni ekonominin en önemli aktörleri olan startupların fuarlara katılımının sağlanmasına yönelik tedbirlerin alınması fuarların ekonomik potansiyelinden tam olarak yararlanılabilmesi için bir zorunluluk haline gelmiştir.

Elektronik ticaretin gelişmesi ve tedarik zincirinin süratlenmesi lojistik sektörünü sürat ve fiyatlandırma konusunda yeni çözümler geliştirmeye sevk etmektedir. Geçmişte kullanılan operasyonel modellerin günümüzdeki ticaret hacmine uyumlu hale getirilebilmesi için sektörün dijital teknolojileri giderek daha yoğun bir şekilde kullanmasını gerekmektedir. Artan sürat karşısında müşteri memnuniyetinin ve deneyiminin iyileştirilmesi sektörün yeni iş modelleri konusunda çalışmasını zorunlu hale getirmektedir.

Girişimcilik merkezleri kadar dönemsel olarak düzenlenen girişimcilik programları da startup ekosisteminin gelişimi açısından büyük önem taşıyor. Sivil toplum kuruluşları dahil farklı ekonomik aktörler tarafından düzenlenen programların sayısı gün geçtikçe artıyor. Ancak ülkemizde yaşanan en büyük sorun bu programların büyük bir çoğunluğunun birbiri ile benzer olup girişimcilere sundukları değer önerilerinin zayıf olması oluyor.

Yeni ekonominin itici gücü startuplar, startupların itici gücü ise finansman mekanizmalarıdır. Türkiye’de başlangıç aşaması startuplara sunulan finansman imkanları çoğu gelişmiş ülkeye nazaran daha fazladır. Ancak başlangıç aşaması startup finansmanı, aynı zamanda daha yüksek risk anlamına gelmektedir. Bu tür startuplara yönelik geri dönüşü yüksek yatırımlar gerçekleştirebilmek için yatırımcıların aldıkları kararlarda ihtiyaçlarına özel olarak tasarlanmış bir ‘risk değerlendirme seti’ kullanmaları gerekmektedir.

Startuplara yönelik kuluçka veya hızlandırıcı hizmeti veren merkezler sadece girişimcilerin değil, kuruldukları bölgenin gelişmesine de büyük katkıda bulunuyor. Son dönemde özel firmalar, üniversiteler ve yerel yönetimler tarafından kurulan inovasyon merkezleri, kuruldukları il veya ilçenin sorunlarının yine o bölgede yaşanan girişimciler tarafından çözülmesini sağlıyor.

Gıda sektörü kendine has dinamikleri olmasına rağmen tarım ve hayvancılık sektöründe olan gelişmelerden etkilenen bir niteliğe sahiptir. Son dönemde yaşanan Rusya Ukrayna çalışması benzeri bölgesel gerginlikler ise gıda tedarik zinciri üzerinde olumsuz etkiler yaratabilmektedir. Gıda alanında müşterilerin giderek artan bilinç seviyesi ve beklentileri sektörün sürekli olarak gerek üretim gerekse de dağıtım konusundaki inovasyonları takip etme ihtiyacını ortaya koymaktadır.

Dijital teknolojilerde son dönemde yaşanan gelişmeler, havacılık sektörü tarafında üretilen araçların giderek daha sofistike hale gelmesine sebep olmaktadır. Hava araçlarına entegre edilen yeni teknolojik çözümlerin tamamının tek bir üretici tarafından üretilmesinin imkansızlığı havacılık sektörünü bu teknolojileri üreten startuplar ile işbirliği yapmaya yönlendirmektedir. Açık inovasyon faaliyetleri havacılık sektörünün Ar-Ge maliyetlerini azaltmakta ve yeni ürünleri ticarileştirme süreçlerini hızlandırmaktadır.

Rusya ile Ukrayna çatışması enerji tedariği güvenliğini gündeme getirdi. Karbon salınımını düşürmek için güneş ve rüzgar enerjisine odaklanan otoriteler bu gelişme sonrasında hidrojen üzerine de eğilmeye başladılar. AB tarafından açıklanan hidrojen teşvik paketi şirketlerin Ar-Ge çalışmalarını bu alana yönlendirmesine sebep oldu. Elektrik üretimi ve stoklanması için de kullanılabilen hidrojenin gelecekte global enerji pazarından önemli bir rol oynaması söz konusu.

Her holding işletmesinin veya şirketler grubunun kendine özgü bir yönetim sistemi ve kültürü bulunmaktadır. Bu sebepten ötürü tüm örneklere uyan mucizevi bir çözüm bulunmamaktadır. Holding tipi işletmeler ile inovasyon konusunda çalışırken, programın en önemli safhasını grubun bu alandaki ihtiyaçlarını ve yetkinliklerini ölçmeye yönelik olarak yapılan çalışma oluşturmaktadır. Doğru teşhis, doğru inovasyon yönetim modelinin tasarımı ve başarısı açısından kritik önem taşımaktadır.

Bir inovasyon programının temel amacı kurum içerisinde bir kültürel değişimin yaratılmasıdır. Çalışanların kendilerini basit birer maaşlı personel olarak görmekten çıkıp adeta şirketin sahibi veya paydaşıymış gibi davranmayı benimsemeleri, yaptıkları işi ve projeleri sahiplenmeleri ise bu kültürel değişimin nihai hedefidir. Dünya çapında inovatif olarak bilinen şirketlerin başarısının temelinde çalışanlarını birer “kurum içi” girişimci olarak konumlandırmalarından ve yetiştirmeleri bulunmaktadır.

Nüfusun global seviyedeki artışı enerji tüketiminin de Dünya genelinde artmasına sebep oluyor. Bu gelişme LPG sektöründe için ise bazı farklılıklar gösteriyor. Gelişmekte olan ülkelerde özellikle evlerde LPG tüketimi yükselirken, doğal gaz kullanan gelişmiş ülkelerde evlerde LPG tüketimi azalıyor. Ülkemizdeki LPG sektörü için de geçerli olan bu azalma trendi üretici ve dağıtıcı firmaların yeni iş modelleri üzerinde çalışmasını zorunlu kılıyor.

Uygulamada gönüllü ve amatör mentorlar ile verilen ücretsiz mentorluk hizmetleri herhangi bir planlama ve performans kriteri olmaksızın hayata geçirilmektedir. Mentorluk sürecinin ekipleri başarıya taşıyabilmesi için ciddi bir şekilde planlanması ve başarı kriterlerinin önceden belirlenmiş olması şarttır. Mentorların bu alanda tecrübeli olmaması veya sürecin herhangi bir denetime tabi olmaması tarafların karşılıklı olarak zaman ve kaynak israf ortaya çıkmasını gündeme getirmektedir.

Startup ekosisteminde başarılı yatırım yapabilmeyi başarmak, bu ekosistemin içerisinde yer alan riskleri doğru şekilde yönetebilmekten geçmektedir. Günümüzde internet ve çeşitli kuruluşlar aracılığıyla gerek Türkiye’de gerekse de yurtdışında bulunan startuplar ile ilgili olarak çok sayıda istatistiksel bilgiye ulaşmak mümkün hale gelmiştir. Ancak ham bilginin analiz edilerek karar vericilerin kullanabileceği anlamlı bir hale getirilebilmesi ayrı bir uzmanlık konusudur.

Gıda sektörünün doğrudan tüketiciye dokunan bir sektör olması, sektörde hayata geçirilecek yenilikler açısından müşterilerin beklentilerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi zorunluğunu beraberinde getirmektedir. Gıda sektöründe piyasaya sunulan çoğu yenilik ‘yalın girişim metodolojisi’ kullanılarak hayata geçirilmektedir. Söz konusu metodoloji müşteri mülakatı yapılarak müşterinin belirli bir alandaki probleminin tespit edilmesi ve doğrudan bu probleme odaklanan yeni ürün çalışması yapılması prensibine dayanmaktadır.

Savunma sanayii çoğu yeni teknolojinin ortaya çıkmasının kökeninde olan veya en süratli şekilde kullanıma geçiren öncü sektör niteliğindedir. Artan küresel tehditler savunma sanayiine olan talebi gün geçtikçe artırmaktadır. Günümüzde sadece askeri amaçlarla değil aynı zamanda doğal felaketler, göç ve diğer insani operasyonlar için de mobilize edilen güvenlik güçlerine yönelik üretim yapan savunma sanayiinin inovasyon kavramından bağımsız olarak düşünülmesi mümkün değildir.

Startupların günümüz ekonomisindeki önemi gün geçtikçe artmaktadır. Ancak çoğu kurumsal şirket bulunduğu sektördeki rakiplerini düzenli olarak takip etmesine rağmen, kendi sektöründe yer alan startupları veya rakiplerinin işbirliği yaptığı startupları takip etmemektedirler. Şirketlerin bu alandaki takip eksikliği startuplar ile kendi işlerini geliştirmek için yapabilecekleri ortak satış, Ar-Ge veya PoC gibi işbirlikleri konusundaki fırsatların kaçırılmasına sebep olmaktadır.

Günümüzde şirketlerin çok büyük bölümü iş modellerini çevrim içi ortama taşımış durumda. İş akışlarını sürdürülebilir kılmak ve verimliliği artırmak amacıyla yürütüle dijital dönüşüm çabaları ve buna bağlık güvenlik tehditleri hızla yaygınlaşıyor. Nesnelerin interneti (IoT) gibi çevrim içi ortamda cihazlar arasında veri gönderilmesine izin veren teknolojilerin önemli bir siber tehdide dönüşme riski artıyor. Büyük miktarda yatırımlar gerektiren yeni teknoloji projelerinin ilk aşamalarda hibe-fon almaya yönelik olarak projelendirilmesi önem taşıyor.

Büyük şehirlerde yaşanan ulaşım sorunu ve çevre sağlığı alanındaki yeni standartlar şehir içi mobilitenin otomotiv sektörünün odağına yerleşmesine sebep olmuştur. Günümüzde yeni bir aracın tasarımını yapan mühendislerin karşı karşıya oldukları zorluklar 20. yüzyıldakilerden oldukça farklıdır. Otomotiv sektörünün bu şartlara uyum sağlayabilmesi ve yeni dijital teknolojileri ürünlerine entegre edebilmesi bu alanda çalışan startup ekosistemi ile tam bir entegrasyon içerisinde olmasını gerektirmektedir.

Küresel ısınma ve artan girdi maliyetleri tarım sektörünü değişime zorlamaktadır. Dijital teknolojiler tarım ekipmanlarının bu yeni ihtiyaçlara en iyi şekilde cevap verebilmesi açısından yepyeni fırsatlar sunmaktadır. Elektrikli ve otonom traktörler gibi yeniliklerin sektörde var olan işçilik ve enerji maliyetleri üzerinde pozitif bir etki yaratması beklenmektedir. Sektörel şirketlerin rekabetçi olmaya devam edebilmek için bu alandaki inovasyon akımlarına süratle ayak uydurması gerekmektedir.

Finans sektörü dijital teknolojilerin gelişiminden en çok etkilenen sektörlerin başında gelmektedir. Çok sayıda sektörel mevzuata bağlı olarak çalışan Bankalar ile bu düzenlemelerin çoğuna tabi olmayan Fintech’ler arasındaki rekabet bu alandaki dönüşüm ihtiyacını süratlenmiştir. Finans sektörü dönüşüme karşı mücadele etmekten ziyade bu dönüşüm bir parçası olmayı seçmiş geliştirdiği çözümler ve açık inovasyon çalışmaları sayesinde sektörün geleceğini startuplar ile beraberce şekillendirmeye başlamıştır.

Dijital teknolojilerin süratli gelişimi iletişimin gelecekte kademeli olarak Uzaya tanışması gerçeğini gündeme getirmiştir. Dünya’da var olan IOT cihazı sayısının toplam insan nüfusunu aşması, mevcut ve gelecekte ihtiyacımız olan iletişimin kapasitesinin karasal altyapı ile karşılanmasını imkansız hale getirmektedir. Günümüzde 6000 civarında olan uydu sayısının 2030 yılında 50.000’i geçmesi beklenmektedir. Uydu ve fırlatma maliyetlerindeki süratli düşüş tüm sektörlerinin geleceği açısından belirleyici olacaktır.

Startupların fikri ve sınai haklar açısından taşıdıkları riskler, yatırım analizi yapan fon uzmanları tarafından çoğu zaman dikkate alınmamakta veya yapılacak değerlendirme bu alanda uzman olmayan hukukçulara bırakılmaktadır. Çoğu zaman seçilen startupın süratle büyüyerek globalleşeceği ümidiyle yapılan yatırımlar söz konusu analizlerin zamanında ve sağlıklı olarak yapılmamasından kaynaklanan ciddi engeller ile karşılaşmaktadır.

Kimya ürünü müşterilerinin giderek artan bir şekilde döngüsellik ve karbon ayak izi gibi konulara verdikleri önem, kimya şirketlerini hidrokarbonlardan uzaklaşmaya itiyor. Geri dönüştürülmüş ve yenilenebilir hammadde bazlı polimerlere olan talebin artışı çoğu şirketi bu alanda yeni yatırımlar yapmaya itiyor. Sektörün bu değişime ayak uydurabilmesi için startuplar ile işbirliği yaparak yeni ürün geliştirme süreçlerini hızlandırabilmesi büyük önem taşıyor.

Türkiye dahil her ülkenin startup ekosistemi kendine özgü bazı avantajlara sahiptir. Yatırım stratejilerini tek bir ülke ile sınırlı tutmayan yatırımcılar, farklı ekosistemlerin kendine özgü avantajlarını takip ederek daha isabetli yatırımlar yapma fırsatını yakalamaktadırlar. Ülke bazında benzer alanlarda faaliyet gösteren startupların değerlemesi ile ilgili ortaya çıkan büyük farklılıklar yatırım kararları açısından belirleyici olabilmektedir.

Uygulamada inovasyon mentorluğunun sadece girişimcilik proje ekiplerine yönelik bir hizmet olduğu düşünülmektedir. Ancak şirketlerde mentorluk ihtiyacı proje ekipleri ile sınırlı olmayıp, programın sahiplenilmesinde kilit rol oynayan yöneticiler için de geçerlidir. Şirket yönetiminin proje ekiplerin aldıkları eğitim ve geçirdikleri aşamalardan haberdar olmaması, gerekli yerde gerekli geri dönüşleri yapamaması kurum içi girişimcilik programlarının sürdürülebilirliğini tehlikeye düşüren önemli bir unsurdur.

Yeni ekonominin itici gücü haline gelen startuplar önemli bir yatırım enstrümanı haline geldi. Startuplara yatırım yapan fonlar, risk sermayesi şirketleri veya kurumsal şirketler tarafından kurulmuş yatırım mekanizmaları şeklinde karşımıza çıkıyor. Risk sermayesi şirketlerinin yaptıkları yatırımlar daha ziyade finansal geri dönüş amaçlı olmakla beraber kurumsal şirketlerin yatırım mekanizmaları daha ziyade bünyesinde faaliyet gösterdikleri şirketlerin stratejik amaçlarına yardımcı olma amacını taşıyor.

Günümüzde sivil alanda kullanılan teknolojilerin bir kısım zaman içerisinde savunma sanayii tarafından farklı amaçlarla geliştirilmiş çözümlerden geliyor. ‘Dual Use’ adı verilen Türkçede ‘Çifte Kullanım’ olarak adlandırılan teknolojiler savunma sanayiinden çıkarak sivil alana geçen veya sivil alandan savunma sanayiine aktarılan teknolojilerden oluşuyor. Savunma sanayii şirketlerinin özellikle daha yüksek cirolara ulaşabilmesi ‘Dual Use’ alanındaki yeteneklerini geliştirmesinden geçiyor.

Şirketlerin inovasyon yapabilmesi kadar zaman içerisinde kendi inovasyonlarını kendi yönetebilecek yetkinliğe kavuşmaları da büyük önem taşımaktadır. Bunun başarılabilmesi için başlangıçta danışmanların desteği ile yürütülen inovasyon programlarının belirli bir aşamadan itibaren kurumun bu alanda yetiştirdiği yöneticilere devredilebilmesi gerekmektedir. Kurum içi inovasyon mentorluğu yapacak ve bu alandaki faaliyetleri koordine edecek yöneticilerin yetiştirilmesi, kurum inovasyon çalışmalarının sürdürülebilirliğinin garantisi niteliğindedir.

Petrol rafinaj endüstrisi çoğu sebepten dolayı inovasyona son derece müsait bir niteliğe sahiptir. Rafinaj alanında araştırma, tasarım, kontrol, işletme, bakım, bilgi işleme, tedarik zinciri yönetimi, pazarlama ve dağıtım ile ilgili yeni teknolojilerin kullanımı giderek artmaktadır. Fosil yakıtlara alternatif olan enerjilerin yükselişi rafinaj sektörünün rekabetçi olmaya devam edebilmek için inovasyona olan ihtiyacını artırmakta ve kendini sürekli bir şekilde geliştirmeye itmektedir.

Girişimcilik projelerinde kullanılan çoğu yeni iş modeli ilk kez batı ülkelerinde hayata geçirilen modellerdir. Söz konusu iş modellerinin Anglosakson hukukunda karşılığı olmasına rağmen bazı durumlarda Türk hukuk sisteminde birebir karşılıkları bulunmamaktadır. Dolayısıyla bazı girişimcilerin Amerika veya Avrupa’da daha önceden hayata geçirilmiş projelerin benzerlerini Türkiye’de uygulamak istemesi çeşitli hukuki problemler ile karşılaşılmasına sebep olmaktadır.

Bir girişimcilik programının düzenlenmesi gerek organize eden kurum gerekse de girişimciler açısından önemli bir heyecan ve motivasyon yaratıyor. Ancak bir ilki gerçekleştirme heyecanı içerisinde programların hukuki boyutu çoğu zaman göz ardı ediliyor. Kurumun normal işleyişi için öngörülmüş temel hukuki prosedürlerin kurum içi veya kurum dışı girişimciler ile yürütülen çalışmalardan doğabilecek riskleri kapsayacak şekilde tasarlanmamış olması durumu ile çok sık karşılaşılıyor.